Rembrandparkfestival op zondagmiddag 29 september

Op zondag 29 september zal de veertiende editie van het Rembrandtparkfestival gaan plaatsvinden. Het festival start om 11 uur en duurt tot ongeveer 18.30.

Dit jaar hebben we als thema “VLINDERS” gekozen, omdat het slecht gaat met de insecten in de wereld. En vlinders, die vrolijke, veelkleurige, fladderende bewoners van ons Rembrandtpark kunnen wel een steuntje in de rug gebruiken. Vandaar dat we ze wat extra aandacht willen geven.

Zoals u gewend bent is het een gezellige mengeling van entertainment, zelf de handen uit de mouwen steken, informatie opdoen en gezellig snuffelen tussen kraampjes met aanbiedingen op allerhande terrein. Natuurlijk wordt er ook voor gezorgd dat de inwendige mens niet vergeten wordt, ook op dat gebied is er voor een ieder wat naar zijn of haar smaak.

Voor de kinderen zijn er extra activiteiten op de kinderboerderij en ’t Landje.

Als het weer ook zijn medewerking wil verlenen zal het zeker weer een gezellige drukte geven. Dus kom een kijkje nemen.

Vogel van de maand: de meerkoet

De meerkoet is een watervogel die tot de familie van de rallen behoort. Aan de snavel is meteen te zien dat hij niet bij de eendenfamilie hoort. Ook heeft hij aan zijn poten geen zwemvliezen zoals bij een eend, maar lobben. Elke teen heeft aan weerskanten een aantal verbredingen. Daarmee kan hij zich in het water afzetten, maar hij kan daarmee ook heel makkelijk over een moerassige bodem lopen. Dat gaat een stuk moeizamer met zwemvliezen.

Vroeger werd de meerkoet meerkol genoemd. Kol is de opvallende witte vlek boven de snavel. Die witte vlek valt bij de meerkoet des te meer op, doordat zijn verenpak geheel zwart is. De snavel is eveneens wit en de poten zijn blauwgrijs van kleur. De verandering van de naam is afgeleid van het geluid dat deze vogel maakt en dat doet denken aan koet, koet.

Je komt ze niet alleen in ons park tegen, maar overal in de wateren van onze stad. Dat is echter nog maar betrekkelijk kort het geval. Tot 1900 zag je meerkoeten alleen buiten de bebouwde kom. Door afname van de jacht zijn de vogels langzaamaan de stadsrand binnen geschoven.

Ze vinden hun voedsel zowel op de waterkanten als op de waterbodem, want meerkoeten kunnen goed duiken. Dat doen ze vanuit een soort sprongetje, dit in tegenstelling tot de eerder besproken fuut, die gestroomlijnd onder water schuift. Ze zwemmen dan recht naar de bodem en laten zich na bemachtiging van iets eetbaars door de lucht tussen hun veren als een kurk weer naar de oppervlakte terugschieten. Ze eten gras en plantenzaadjes, insecten, waterplanten, schelpdieren (vooral driehoeksmosseltjes en waterslakken). De schelpdierhuisjes gebruiken ze in hun maag om het voedsel te vermalen.

Meerkoeten bouwen een flink hoog nest tussen de oevervegetatie of verankerd aan een grote tak die in de water ligt. Daarbij gebruiken ze vaak ook allerlei menselijk zwerfvuil. Ze leggen meestal 8 eieren, waaruit uiteindelijk doorgaans 3 tot 4 jongen opgroeien. Die jongen hebben in het begin knalrode punkerkopjes. Het territorium wordt fel verdedigd, niet alleen tegen soortgenoten, maar ook tegen andere vogelpassanten. Alleen voor futen lijken ze respect te hebben, die broeden soms maar op enkele meters van een meerkoet nest. Vaak hebben meerkoeten twee broedsels, waarbij de grote eerste jongen soms meehelpen de kleinere familieleden groot te brengen. Als de donsveren vervangen zijn door echte veren, verdwijnt ook het rode kopje. Dan zijn de jongen nog van hun ouders te onderscheiden door de valere kleur en de lichte hals.

Na het broedseizoen gaan de meerkoeten steeds grotere groepen vormen en trekken ze ook naar ruimer water. In tegenstelling tot eenden verliezen ze tijdens de rui niet al hun slagpennen tegelijk, zodat ze kunnen blijven vliegen tijdens de rui. Steeds verliezen ze aan beide vleugels op dezelfde plek een veer, tot ze allemaal zijn vervangen.

Onze meerkoeten zijn doorgaans standvogels, ze blijven het hele jaar in Nederland. Wel krijgen ze daarbij aanvulling van soortgenoten uit noordelijker en oostelijker Europa. Als het water dichtvriest, zie je ze vaak foerageren op grasvelden. Als die bedekt raken met sneeuw moeten ze uitwijken naar dieper open water. In het Rembrandtpark kunnen ze dan vaak nog onder de viaducten open water vinden.

Meerkoeten stijgen doorgaans niet direct uit het water op, maar nemen eerst een aanloop, terwijl ze tegelijk hun vleugels uitslaan.

Vogel van de maand: de houtduif

Deze wilde duif is een slag groter dan de reguliere ‘stadsduif’. Het grootste verschil is de witte nekvlek, die zie je niet bij een stadsduif. Als deze duif zijn vleugels uitslaat is er nog meer wit te zien. Midden over de vleugel loopt een witte baan van de voorkant naar de achterkant van de vleugel. In zittende houding is dat wit van de vleugel in de vleugelbocht enigszins te zien. Pas uitgevlogen jongen van de houtduif hebben nog geen witte nekvlek. Die verschijnt pas rond het einde van de zomer. Het geluid dat de houtduif maakt klinkt als roe-koe, koe, koe. Dus een viertonig deuntje. Stadsduiven brengen een eindeloos herhaald roekoe, roekoe, roekoe voort.

In ons land zijn houtduiven voornamelijk standvogel. Ze blijven het jaarrond in Nederland. Scandinavische vogels zakken tegen het einde van de zomer naar het zuiden af, tot zelfs Zuid-Europa aan toe. Veel duiven vallen ten slachtoffer aan de jacht. Ook in Nederland zijn houtduiven niet beschermd, maar de stad biedt ze de gewenste bescherming tegen jachtge-weren. De houtduif is pas rond 1900 stadsbewoner geworden, voor die tijd was het een echte bosvogel. Dat weten we o.a. door de beschrijvingen van Jac. P. Thijsse in zijn vermaarde Verkade-albums.

Een vrouwtje veroveren doen de mannetjes niet zozeer door hun ‘liedje’, maar meer door een speciale manier van vliegen: de baltsvlucht. De houtduif slaat dan zijn vleugels boven zijn rug tegen elkaar, terwijl hij omhoog vliegt. Vervolgens laat hij zich in een zeilvlucht omlaag zakken, waarna hij dit tafereel nog enige malen herhaalt. Een houtduivennest is geen kunstwerk, maar meer een opeenstapeling van takjes, waarop tenslotte twee spierwitte eitjes worden gelegd. Na 16 dagen broeden door zowel het mannetje als het vrouwtje kruipen de jongen uit het ei. Kort na elkaar, want het vrouwtje begint pas na het leggen van het tweede ei aan het broedproces. Na vier weken zijn de jongen vliegvlug. Ze worden dan nog een poosje buiten het nest door de ouders gevoerd, tot ze zelf hun voedsel bij elkaar kunnen zoeken. Dit zijn vooral zaden, vandaar dat we deze duiven vaak op de grote grasvelden zien rondscharrelen, zolang daar nog geen mensen gaan lopen. Doorgaans hebben houtduiven twee broedsels per jaar.

Na het broedseizoen vormen houtduiven vaak groepjes, die tegen de avond gezamenlijk gaan slapen. Die slaapplaats is dan meestal een verzamelplaats van tal van houtduivengroepjes. In de vroege morgenuren waaieren die dan weer in alle richtingen uiteen. Zulke gezamenlijke slaapplaatsen zorgen voor veiligheid. Veel ogen zien ook snel gevaar naderen. Voorts herkennen ze van elkaar ook welke groepjes erg succesvol zijn geweest in voedsel verzamelen. Dan volgen ze zo’n groep als die de volgende morgen weer die plek gaat opzoeken, om zelf een graantje mee te pikken.

Renovatieplannen voor het Rembrandtpark

Nieuwsbrief juli 2019

Op 11 juni is op Het Landje een presentatie gehouden m.b.t. de renovatieplannen voor het Rembrandtpark. Het voltallige bestuur van de VVR heeft de presentatie bezocht.

Als eerstvolgende zichtbare stap in dit renovatietraject, zal de entree op de hoek Jan Evertsenstraat/Orteliuskade worden aangepakt. Eigenlijk zou hier dit voorjaar al mee begonnen worden, maar de levering van de natuursteen voor dit onderdeel heeft de nodige vertraging opgelopen, zodat nu pas in de herfst met de werkzaamheden kan worden begonnen. Het voordeel zal zijn dat de nieuwe beplanting dan meteen in het vroege voorjaar kan gaan uitgroeien.

Als bestuur hebben we echter ook gemeend een zienswijze te moeten indienen omtrent punten waar we niet bepaald vrolijk van werden. Allereerst het plan om de fietsroute langs de 7de Montessorischool te verleggen naar de zuidkant van het schildpaddeneiland. Deze mooie rustige natuurlijke parkhoek, dreigt nu haar karakter te gaan verliezen, doordat daar in het plan meer water komt en er een fietspad vanaf de A10 bij het Ringparkgebouw dwars over het terrein komt te liggen richting Postjeskade (zie plattegrond.)

Daarnaast wil men vanaf deze nieuwe doorgaande fietsroute aan de overzijde van het Ringparkgebouw, ook een afslag voor fietsers in noordelijke richting (naar de zuidoosthoek van de vijver in het zuidelijk parkdeel) maken, en zo weer aantakken op de hoofdfietsroute. Weliswaar ligt daar door een fout uit het verleden, nog voor het bestaande fietspad langs de school, al een brede brug met een fietsstrook, maar even verderop ligt nu nog een smalle voetgangersbrug en deze zal dus moeten wijken voor een bredere. Juist dit leuke reliëfrijke wandelpad zal zijn natuurlijke karakter verliezen als er ook voortdurend fietsers op een nieuw aangelegd fietspad gaan passeren.

Doordat het park ook nog een fietspad vanaf het Ramadahotel richting Het Landje zal gaan krijgen, begint langzamerhand het beeld te ontstaan, dat het park niet in de eerste plaats bedoeld is voor wandelaars, maar voor fietsers. Samen met de Vereniging Vrienden van de Sloterplas hebben we al een actie bij de gemeenteraad in gang gezet om de huidige fietsregeling en bijbehorende bebording (namelijk dat op de wandelpaden gefietst mag worden) weer terug te draaien naar zoals het was. Over die huidige regeling voor fietsers bereikten ons zoveel klachten, dat het wel duidelijk is, dat veel parkgebruikers ook deze nieuwe fietspadplannen niet allemaal zullen toejuichen.

Er is ook verheugend nieuws, want de al jaren verwaarloosde daktuinen aan de Nachtwacht- en Staalmeesterslaanzijde zullen weer verfraaid worden en er gaat eindelijk een horecagelegenheid komen, die past bij het park. Deze zal een plaats krijgen op het viaduct met de hondjes aan de zuidwestkant. Via een aan te leggen kronkelpad door de boomzoom kan men dan op een terras op het huidige gras onderaan die boomzoom belanden om te genieten van de consumpties. Het huidige riet langs de noordoever van die vijver zou dan wel moeten verdwijnen. Dat riet is echter essentieel voor broedvogels als kleine karekiet, meerkoet en waterhoen en vissen zetten er hun eitjes in af. We zijn niet tegen doorkijkjes in die rietzoom, maar de hele rietzoom weghalen raden wij af, omdat dat het dierenleven verschraalt op en in die vijver.

Achter de schermen wordt hard gewerkt aan de volgende stap: de renovatie van de huidige kinderboerderij. Dat ziet er veelbelovend uit en de boerderijdieren zijn ook hard aan nieuwe huisvesting toe die voldoet aan de huidige eisen. Hopelijk zal daar in 2020 het e.e.a. van zichtbaar worden.

Het Ringparkgebouw wilde de nieuwe eigenaar aanvankelijk gaan slopen, waarna er een enorme partij woningen op het terrein, de huidige bosschage op de hoek en het parkeerterrein in de oksel van de Lelylaan/A10 zou moeten gaan verrijzen, die daarbij nog eens 15 m hoger dan het huidige Ringparkgebouw zou worden. Vertegenwoordigers van de flats in de Nachtwachtlaan, de 7de Montessorischool en het bestuur van de VVR vonden dat totaal niet passend in het straatbeeld. De school zou tijdens de lestijden ook vrijwel geheel in de schaduw komen te liggen. Gelukkig is er nu een bureau in de arm genomen, dat gespecialiseerd is in het transformeren van kantoorgebouwen naar wooneenheden. Het Ringpark-gebouw zal dus behouden blijven en gerenoveerd worden tot nog deels kantoorruimte, maar met hoofdzakelijk een woonbestemming. Op de huidige parkeerterreinen zal nog aanvullende woningbouw gaan plaatsvinden, maar die past in het huidige beeld van de Nachtwachtlaan. In die nieuwe situatie zal een voetpad met bruggetje over de Ringparkvijver zeker niet misstaan, maar een verlegd fietspad (dat de huidige ontwikkelaar niet in beeld heeft, maar wel de gemeente Amsterdam) vinden wij een te grote afbreuk doen aan de opzet van het Rembrandtpark. We verwijzen daarbij ook naar de tekst van het stadsbestuur zelf, die op een van de borden te lezen was over de ecologie in het park (zie onderstaande foto): “Om die natuur een kans te geven worden ecologische verbindingen zo veel mogelijk versterkt, natuurlijke biotopen compleet gemaakt door bijvoorbeeld natuur-inclusieve maatregelen te nemen en fragiele bodem- en onderbegroeiing tegen het toenemende gebruik te beschermen”.

Vogel van de maand: de tjiftjaf

De tjiftjaf is een trekvogel, die als één van de eerste tegen half maart weer terugkeert in Nederland. De winter heeft hij dan doorgebracht in Marokko, Spanje of Portugal. Het is een vogel ter grootte van de pimpelmees, met een lichtbruin verenkleed wat betreft de bovendelen en een nog lichter bruine buikpartij. Daarbij steken de zwarte poten van nabij goed af. Over het oog loopt een lichte wenkbrauwlijn.

De tjiftjaf is een echte insecteneter en zodoende moet hij aan het begin van de herfst wel op trek naar zuidelijker streken. De laatste jaren overwintert een enkele tjiftjaf ook in Nederland, waar dan soms besjes gegeten worden.

Zijn naam ontleent deze vogel aan zijn zang: tjif-tjaf, tjif-tjaf. Dus net als de koekoek en de kievit roept deze vogel zijn eigen naam. Nu de broedtijd weer op zijn eind loopt, worden de meeste zangvogels steeds stiller. Ze komen bij van het onafgebroken aanslepen van voer voor hun jongen en het ruiproces begint in te treden, om het versleten verenpak te vervangen door nieuwe veren, die straks uitgegroeid zijn als de herfsttrek zijn aanvang neemt. De tjiftjaf is echter één van de weinige vogels die zich nog geregeld laat horen, tot en met de eerste week van oktober aan toe.

Het nestelen doet de tjiftjaf in begroeiing vlak boven de grond, tussen brandnetels en struikgewas bouwt hij een bolvormig nest. De tjiftjaffen komen helemaal tot aan de poolcirkel voor. Het zijn echte parkvogels, die graag wat flinke bomen in de buurt hebben, die ze gebruiken als zangpost en om er hun voedsel in te vinden.

Vogel van de maand: de zanglijster

De zanglijster is een directe verwant van de bekendere merel. Bij de zanglijster ziet het mannetje er precies eender als het vrouwtje uit. De vogel heeft een lichtbruine staart, vleugels, rug, nek en schedeldak. Voorts een lichte buik en keel met donkere vlekken.

Een deel van deze vogels overwintert in Nederland, andere wijken uit naar Engeland, Zuid-west Europa of zelfs Noord-Afrika. Jonge vogels trekken allemaal weg. Helaas worden deze lijsters in Italië, Frankrijk en Spanje veel bejaagd. Een deel van noordelijker broedende zanglijsters overwintert in Nederland. Hier overwinterende zanglijsters kun je soms al in februari horen zingen. In tegenstelling tot de merel, die al een uur voor zonsopkomst met zijn zang begint, zingen zanglijster vooral overdag.

Zanglijsters zijn meer bos- en parkvogels dan tuinvogels. In grote villatuinen willen ze ook wel broeden. Het aantal broedparen is aanzienlijk minder dan van de merel. Terwijl de merel een echte melodie laat horen, kenmerkt de zang van de zanglijster zich vooral door een aaneenrijging van motieven die steeds duidelijk herhaald worden. Zanglijsters zingen graag vanaf een hoog punt.

Het voedsel van deze vogels bestaat uit wormen, insecten, vruchten en huisjesslakken. Die huisjesslakken openen ze door ze met hun snavel tegen een steen kapot te slaan. Die steen wordt steeds weer gebruikt om volgende slakken open te krijgen, vandaar dat die wordt aangeduid met smidse, rondom die steen zie je dan allemaal kapotte slakkenhuisjes liggen. Helaas worden zanglijsters vaak onbedoeld het slachtoffer van slakkengif, doordat ze ook vergiftigde slakken eten.

Het nest is net zo kunstig als van de merel, de binnenwand is helemaal glad gestreken met aarde, vermolmd hout en modder. Deze lijsters leggen 4-5 eieren, die twee weken bebroed worden. Na 16 dagen vliegen de jongen uit, maar worden dan nog geruime tijd door de ouders gevoerd. Veelal hebben ze twee broedsels in een jaar. Na de broedtijd vormen de vogels kleine groepjes.

Lezing en excursie “Vlinder mee in je buurt”

De vlinderstichting en de gemeente Amsterdam organiseren een lezing en een excursie waar u aan mee kunt doen.

Belangstellenden gezocht voor o.a. het Westerpark, de Brettenzone en Rembrandtpark.

De gemeente Amsterdam heeft vlinders en andere bestuivers hoog in het vaandel staan. Bestuivers zoals bijen en vlinders gaan landelijk sterk achteruit en ze worden steeds afhankelijker van bermen, tuinen en openbaar groen. Daarom doet de gemeente veel aan ecologisch beheer. De bloemrijke bermen en parken die zo ontstaan vormen belangrijk leefgebied voor bestuivers en geven tegelijk een vrolijk en kleurrijk beeld aan de stad.

Onderzoek

Om te meten of het ecologisch beheer succes heeft, start de gemeente Amsterdam samen met De Vlinderstichting het project “Vlinder mee in je buurt”. Op diverse plekken in de stad komen vlinderroutes van enkele honderden meters lang. Langs die routes tellen bewoners van Amsterdam wekelijks de vlinders. Door dit meerdere jaren achter elkaar te doen, ontstaat er een goed beeld van hoe het gaat met de vlinders in de stad. We zoeken mensen die geïnteresseerd zijn om mee te doen in het Westerpark, de Brettenzone en Rembrandtpark of een andere bloemrijke groenstrook bij u in de buurt.

Gratis lezing en excursie

Voor iedereen die geïnteresseerd is in dit project, geeft De Vlinderstichting op woensdagavond 29 mei aanstaande een boeiende lezing over vlinders. Aan de hand van foto’s en filmpjes wordt getoond hoe vlinders leven, wat ze nodig hebben om te overleven en hoe iedereen daar in zijn eigen tuin aan kan bijdragen. Ook wordt van de meest voorkomende vlinders uitgelegd hoe ze herkend kunnen worden. Aan het eind van deze avond hebben alle deelnemers genoeg kennis om, als ze willen, mee te doen aan “Vlinder mee in je buurt”.

Wie wil, kan daarna ook deelnemen aan de excursie die bij mooi weer gegeven wordt op zaterdag 15 juni (bij slecht weer wordt de excursie een week verplaatst). Hierin kijken we naar de verschillende soorten vlinders die we tegenkomen en wordt uitgelegd hoe het tellen van vlinders werkt.

Lezing

Wanneer: woensdag 29 mei 2019

Hoe laat: inloop met koffie en thee 19:30 uur, start 20:00 uur, afsluiting ca 21:30 uur

Waar: Freedom Lab, Plantage Middenlaan 62

Voor wie: iedereen is welkom, toegang is gratis, gaarne opgeven bij gerdien.bos@vlinderstichting.nl

Excursie

Wanneer: zaterdag 15 juni 2019 (reserve: zaterdag 22 juni 2019)

Hoe laat: Keuze uit starten om 10 uur of starten om 14 uur, de excursies duren 2 uur

Waar: Diemerpark (Waterkeringpad ten zuiden van sportpark)

Voor wie: iedereen die mee wil doen met ‘Vlinder mee in je buurt’

Contact: gerdien.bos@vlinderstichting.nl, opgave is verplicht

Uitnodiging Algemene Ledenvergadering: donderdag 6 juni 20.00 uur

Hierbij nodigt het bestuur u van harte uit voor de jaarlijkse ledenvergadering.

Datum: donderdag 6 juni 2019

Aanvang: 20.00 uur, zaal open om 19.30 uur (lezen notulen en jaarverslag)

Plaats: Ru Paré community, Chris Lebeaustraat 4, in Amsterdam.

Let op: dit is een andere locatie dan voorgaande jaren. Dit voormalige Ru Paréschoolgebouw kunt u het beste betreden via het schoolplein, waar u een grote buitentrap ziet. Die loopt u op om binnen te komen.

Op de vergadering bespreken we graag de gebruikelijke zaken die de vereniging betreffen, zoals bij voorbeeld het jaarverslag en het financiële overzicht van 2018 en voorts de actuele onderwerpen, zoals de ontwikkelingen rondom de stadsboerderij, broedvogels. Graag horen we uw mening.

Er is nog een goede reden om de ledenvergadering te bezoeken: we hebben Alain Klein, één van de twee organisatoren van het jaarlijkse Rembrandtparkfestival, bereid gevonden om een gezellige presentatie te geven van wat er gedurende de al weer dertien Rembrandtparkfestivals allemaal de revue is gepasseerd.

U kunt zich aanmelden voor de Algemene Ledenvergadering, of vragen stellen, op info@rembrandtpark.org of telefonisch op nummer 020-6141492 of per brief naar Tutein Noltheniusstraat 3 hs, 1065EZ Amsterdam. Aanmelding is niet verplicht, maar we stellen uw aanmelding zeer op prijs. Overigens is de ledenvergadering alleen toegankelijk voor leden. Graag tot ziens op 6 juni!

Agenda:

• 1. Opening, vaststelling van de agenda en mededelingen.
• 2. Goedkeuring notulen ALV 2018 en bespreking jaarverslag 2018.
• 3. Financieel jaarverslag 2018, het verslag van de kascontrole commissie en de samenstelling van de nieuwe kascontrole commissie, de begroting 2019.
• 4. Herverkiezing Teun van Dijk
• 5. Actuele ontwikkelingen zoals de Stadsboerderij en festivals.
• 6. Presentatie Alain Klein; de Rembrandtparkfestivals 2006-2018
• 7. Rondvraag en sluiting

Met vriendelijke groeten,

het bestuur van de Vereniging Vrienden van het Rembrandtpark

Gezien de kosten sturen we geen acceptgiro’s meer voor de contributie 2019. Als u dat nog niet gedaan heeft, wordt u vriendelijk verzocht zelf een overschrijving te maken naar bankrek. NL24INGB0004842992. t.n.v. Ver. Vrienden Rembrandtpark. U kunt ook zelf uw bank een machtiging geven om jaarlijks de contributie van €5,00 of meer over te maken op onze bankrekening, dan heeft u er geen omkijken naar.

Graag tot ziens op donderdag 6 juni.

Vogel van de maand: de pimpelmees

De pimpelmees valt het meest op door zijn helderblauwe kleur, daar waar een koolmees echt donkerblauw is. Hij heeft witte wangen en een donker ooglijntje van snavel tot nek. Zijn buik is geheel geel, in tegenstelling tot de koolmees die daar een donkere lengteband over heeft lopen. De staart en de vleugels zijn blauw met wat witte veertopjes en de rug is groen/blauw. Onder de snavel heeft hij een donker befje.

De meeste mensen kennen wel zijn grotere neef de koolmees. De pimpelmees komt een stuk minder voor dan de koolmees. De hele populatie is maar de helft zo groot als die van de koolmees. De pimpelmees is een standvogel, d.w.z. dat hij het jaarrond in Nederland verblijft, maar in de herfst krijgen we hier in Nederland ook een aanvulling van pimpelmezen uit noordelijker en oostelijker landen. In de zomer is de pimpelmees een echte insecteneter, die graag in de boomtoppen foerageert. Daar toont hij zich een ware acrobaat, hangend aan dunne twijgen. ’s Winters schakelt hij grotendeels over op zaden. Je treft ze dan ook vaak aan in rietzomen, waar ze de zaden van riet nuttigen. Ook op onze voedertafels doen ze zich tegoed aan de zaden van mezenbollen en pindaslingers.

Het zijn echte holenbroeders en zodoende kunnen ze al vroeg gaan broeden. Naast natuurlijke boomholtes, accepteren ze ook graag nestkastjes, maar dan het liefst met een gat dat geen grotere doorsnee heeft dan 28 mm, anders kan de grotere neef, de koolmees ook naar binnen en die gooit de kleinere pimpelmezen er dan gewoon uit. Soms gebruiken ze ook buiten-brievenbussen als nestplaats (als de klep ontbreekt, of in open stand blijft klemmen), zelfs in een lantaarnpaal met een gaatje waar zo’n pimpel door paste, heb ik ooit een nest vastgesteld. Behalve om te broeden gebruiken pimpelmezen met name in de winter de nestkast/boomholte ook als slaapplaats.

Op de zandgronden hebben de pimpelmezen het moeilijk. Door zure regen lossen kalkdeeltjes zoals van slakkenhuizen op, waardoor ze eitjes met een dunnere eischaal leggen. Die broze eitjes kunnen dan gemakkelijk breken. Ook krijgen de jonge pimpels dan zwakke botten, met botbreuken in het drukke nest als gevolg. Hetgeen veelal tot de dood leidt. Soms legt een pimpelmees wel 10 eitjes, dus als de jongen verder groeien, wordt het dan een heel gedrang. Door aan het eind van de winter en in de lente fijngewreven kippeneierschalen op de voederplank uit te strooien, helpen we de vogels aan kalk aanvulling. Ook helpen zulke deeltjes mee om in de vogelmaag het voedsel beter te vermalen.

Door een tijdje zo’n nestkast met mezenjongen goed te observeren, kom je versteld te staan van de hoeveelheid voedsel die ze aanvliegen, om al die onverzadigbaar lijkende snaveltjes tevreden te stellen. Soms vliegen ze ook met iets wits in de snavel er weer uit, dat is een pakketje uitwerpselen dat de jongen keurig ingepakt bij de ouders aanleveren. Mezen houden wel van een schoon nest.

Teun van Dijk

Vogel van de maand: de heggenmus

De heggenmus is geen familie van de huismus, maar is direct verwant aan het roodborstje. Dat is op de foto duidelijk zichtbaar aan de snavel. Huismussen hebben een brede, dikke snavel om zaden te kraken, maar de heggenmus heeft een spitse dunne snavel, omdat hij daarmee goed insecten uit spleten kan peuteren. Zijn hoofdvoedsel bestaat uit insecten, spinnen en bodemdiertjes, daarnaast eet hij ook bessen en zaden in de periode dat ander voedsel schaars is.

De heggenmus is het jaar rond aanwezig. Zodoende is hij al nog voor de lente aanbreekt te horen. Op mooie februaridagen is het één van de eerste luid zingende zangvogels. Het liedje lijkt wat op de winterkoning (trouwens ook een directe naaste verwant). Bij de zang gaat de vogel vaak op een wat hogere plek in een struik zitten, duidelijk zichtbaar, want hij wil aan soortgenoten laten blijken dat dit territorium al bezet is en dat vrouwtjes welkom zijn. Zijn naam heeft hij te danken aan het feit dat zijn verenkleed erg lijkt op dat van het vrouwtje van de huismus. Daar zijn mannetjes en vrouwtjes duidelijk te onderscheiden, maar bij de heggenmus zien mannetje en vrouwtje er hetzelfde uit. Het is geen echte bosvogel, maar een vogel van half open terreinen met struikgewas. Dus tuinen en parken daar voelt deze vogel zich prima thuis.

Zijn voedsel vindt hij vooral op of nabij de bodem, vandaar dat je de heggenmus vaak scharrelend tussen de dorre bladeren aantreft. In de tuin vind je hem vaker onder, dan op de voederplank. Vanwege zijn opvallende zang werd de heggenmus vroeger bastaardnachtegaal genoemd. Dat opvallende zit hem dan niet in een bijzondere zang, maar in het feit dat hij al zo vroeg zingt. In de periode dat de echte trekvogels terugkeren, doet de heggenmus er veelal het zwijgen toe, want dan hebben de ouders het veel te druk met het aanslepen van voedsel voor de groeiende jongen die onverzadigbaar lijken. Veelal brengen heggenmussen twee broedsels per jaar groot.

In Nederland is de heggenmus geen trekvogel, maar soortgenoten uit noordelijker landen trekken vanwege de winteromstandigheden daar wel naar het zuiden, tot zuid Frankrijk aan toe. Heggenmussen zie je nooit in groepjes.

Teun van Dijk