Vogel van de maand: de halsbandparkiet

In Amsterdam zijn we inmiddels bijna een halve eeuw vertrouwd met vrij rondvliegende halsbandparkieten. Het eerste broedgeval in Amsterdam werd in 1977 in het Vondelpark vastgesteld. Daar zorgde Klaziena Tigchlaar er dagelijks voor dat ‘de halsbandjes’  niet van honger zouden omkomen; weer of geen weer, ze maakte er haar rondje en ging zelfs nooit op vakantie.

Het eerste Nederlandse broedpaar werd in 1968 in Den Haag gesignaleerd. In 1975 volgde Rotterdam.

Op de foto is de zwarte halsband, waaraan de vogel zijn naam dankt, duidelijk zichtbaar, maar dat is niet altijd het geval; bij het vrouwtje is de halsband  veel fletser. Verder is de vogel allerlei tinten groen gekleurd, met een roze-rode snavel.

De halsbandparkieten komen uit Azië en Afrika. Onze vogels zijn afstammelingen van kooivogels, die afkomstig waren uit India en Pakistan, waar deze vogels aan de voet van de Himalaya leven. Daardoor wordt het ook begrijpelijker dat deze tropisch ogende vogels hier zelfs serieuze winters overleven.

Het zijn echt sociale vogels en het liefst trekken ze er overdag in groepjes op uit, om voedsel te zoeken. De contactgeluiden die ze maken dienen er dan ook vooral toe om de groep bijeen te houden. Dit kennen we ook van huismussen en meeuwen, die hetzelfde gedrag vertonen. Alleen in de broedtijd zonderen paartjes zich af en zoeken ze een geschikte boomholte of oud spechtennest om hun eieren in te leggen. Als holenbroeder zit je beschut en zulke vogels beginnen veelal al vroeg in het jaar met broeden.

Als een boom zich leent om meerdere halsbandparkietennesten te herbergen, zien we vaak ook meerdere paartjes in dezelfde boom nestelen. Ze zijn dus ook in de broedtijd heel verdraagzaam ten opzichte van soortgenoten.

Buiten de broedtijd slapen de halsbandparkieten gezamenlijk, veelal in grote bomen dichtbij een breed water. In Amsterdam zijn er zo’n vijftien slaapplaatsen. Die zijn niet allemaal tegelijk in gebruik; de vogels wisselen in de loop van het jaar geregeld van slaapplek.

Die slaapplaatsen bieden ook de mogelijkheid om de hele stadspopulatie halsbandparkieten te tellen. Tot 2014 werden ze elk jaar in een weekend halverwege januari gelijktijdig geteld door een flink aantal tellers. Vanaf drie kwartier voor de duisternis, komen de parkieten in groepen aangevlogen op de slaapplek. Door die invliegende groepjes te tellen, weet je hoeveel vogels er uiteindelijk in de slaapbomen zitten.

Als alle vogels zijn binnengevlogen, blijft het nog ruim een kwartier heel lawaaierig en dan wordt het opeens doodstil.

Vaak slapen er in de buurt van die halsbandparkieten ook kauwen. Ze slapen niet echt in dezelfde bomen, want ze verdragen elkaar niet, maar wel in de buurt van elkaar, langs dezelfde waterpartij. De halsbandparkieten uit het Rembrandtpark slapen vaak langs de Slotervaart en de locaties strekken zich uit van de sluis in de Slotervaart bij de A10, tot de brug van het Christoffel Plantijnpad.

In de winter van 2021/22 heeft men weer een landelijke telling van de halsbandparkieten georganiseerd. Er bleken toen zo’n 4500 halsbandjes in Amsterdam te vertoeven. Een deel van de Amsterdamse populatie heeft zich nu in Aalsmeer en Kudelstaart gevestigd. Daar gingen ze voorheen al foerageren, maar om te slapen kwamen ze weer terug naar Amsterdam. Nu hebben ze daar ook hun eigen slaapplaatsen gekozen.  In Leiden van kleurringen voorziene halsbandparkieten werden nu gezien in Rotterdam, Haarlem en Gouda. De Nederlandse populatie beperkt zich tot nu toe tot de Randstad.

Het voedsel van de halsbandparkiet bestaat uit zaden, bladknoppen en vruchten. Uit de jaarlijkse broedvogeltellingen in het Rembrandtpark blijkt niet dat de halsbandparkieten de spechten in het park in de weg zitten; de spechtenpopulatie blijft daar heel stabiel, ondanks de langzame toename van de halsbandparkieten.

Teun van Dijk

Paddenpoelen

Het voorjaar is aangebroken. Zodra de temperatuur voldoende is opgelopen, ontwaken de amfibieën uit hun winterslaap. Ze trekken dan naar visloze ondiepe watertjes, waar ze hun eieren kunnen afzetten.

Daartoe zijn in het Rembrandtpark op verzoek van de Vereniging Vrienden van het Rembrandtpark indertijd een paar paddenpoelen aangelegd; bij de Postjeskade en nabij de Montessorischool. Die paddenpoelen bieden niet alleen plek aan amfibieën, maar ook aan bijzondere (water)planten.

De paddenpoelen verdragen geen honden, want die vertroebelen het water en daarmee stopt de ontwikkeling van waterplanten, zoals algen en micro-organismen zoals watervlooien. Die zijn beide noodzakelijk om de amfibielarven te doen uitgroeien tot kikker, pad of salamander. Help a.u.b. mee aan meer kansen voor amfibieën in het park, en laat honden elders van het water genieten. Of attendeer bij het zien van een hond in de paddenpoel zijn baasje op het doel van die paddenpoel, en de schade die een hond dan veroorzaakt. Alvast bedankt!

Vogel van de maand: de nijlgans

De nijlgans is geen echte gans, maar behoort tot een familie die tussen de ganzen en de eenden in zit. De naam van de vogel geeft precies aan waar die vogel vandaan komt, nl. uit het Nijldal. De vogels die we nu in ons land zien, zijn afstammelingen van ontsnapte vogels uit een watervogelcollectie in Den Haag aan het eind van de zestiger jaren.

Het mannetje en vrouwtje hebben nagenoeg dezelfde tekening. Het eerste dat aan de vogel opvalt is het donkerbruine oogmasker, en als hij vliegt de witte velden op beide vleugels. De buik en borst zijn lichtbruin gekleurd, net als de onderkant van de hals. De bovenkant van de hals en kop zijn donkerder van kleur met een donkerbruine kraag op de kleurovergang. De lichte borst heeft een donkerbruine vlek. De rug en vleugels zijn kastanjebruin, de staart is zwart en de poten zijn donkerroze.

De oude Grieken en Romeinen hielden deze vogels al.  Je ziet ze het hele jaar door, altijd in paren rondstappen en vliegen. Als deze vogels in de ruiperiode vrijwel gelijktijdig al hun slagpennen verliezen, kunnen ze daardoor bijna zes weken niet vliegen. Een aantal Nijlganzen zoekt dan een veilige plaats om die periode door te kunnen komen. Dan zie je soms een groep Nijlganzen van tientallen vogels, zoals in de Osdorper Binnenpolder, waar veel ganzen de rui doormaken.

In tegenstelling tot echte ganzen broeden Nijlganzen graag hoog, b.v. bovenin een knotwilg of in een nest dat bedoeld is voor ooievaars, zoals op de schooltuin. Ook nestelen ze in grote ekster- en kraaiennesten hoog in bomen. De jongen moeten dan een grote luchtsprong maken om de wereld te gaan verkennen. Een avontuurlijk levensbegin dus, maar dankzij hun lage gewicht en de zachte ondergrond loopt de landing doorgaans goed af. De ouders verdedigen hun jongen heel fel en zijn vaak ook heel agressief tegen andere vogels. Als de jongen eenmaal 10 weken oud geworden zijn, verdrijven de ouders ze uit hun territorium.

In het park zie je vaak Nijlganzen met grote gekleurde ringen rondlopen. Daarop staan afleesbare letters en cijfers. In het hele land worden Nijlganzen met die kleurringen sinds 2010  gevolgd op hun omzwervingen, om daar een goed beeld van te krijgen. Ook zonder verrekijker zijn die ringen doorgaans af te lezen.

U kunt de levensgeschiedenis van een nijlgans ontvangen wanneer u via de website www.geese.org of www.frank-majoor.nl daarvan de volgende gegevens doorgeeft: 1) de kleur van de ring, 2) de letter of het cijfer daarop, 3) of de ring om de linker of de rechterpoot zit.

Teun van Dijk

Schoonmaakactie zaterdag 19 maart 11 uur

We gaan weer schoonmaken in het Rembrandtpark. Overal ligt troep en dat zie je nu nog goed omdat alles kaal is. Helpen jullie ons mee opruimen?

Op 19 maart om 11 uur verzamelen we bij Het Landje. Daarna verzamelen we zoveel mogelijk troep en om 13 uur sluiten we af. Er is koffie en lekkers.

Het Landje, de Vereniging Vrienden van het Rembrandtpark en Stadsdeel Nieuw West doen mee en heten u van harte welkom.

Vogelexcursie zondag 27-2-2022

Op zondag 27 februari willen we, als de coronaregels geen roet in het eten gooien, weer een vogelrondleiding door het park houden.

We vertrekken om 10.00 uur vanaf de ingang van de kinderboerderij. Omdat het aantal deelnemers wel begrensd is, is aanmelding voor deze excursie noodzakelijk.

Dit kan via e-mail: tr.vandijk@planet.nl  of telefonisch via 020-6141492

Als het weer langdurige regen te zien geeft, zal de excursie geen doorgang vinden. Het meenemen van een verrekijker verdient wel aanbeveling. (misschien van een bekende lenen)

Kans dat we deze vogel op onze rondwandeling treffen. Wat zou het voor vogel zijn?

Vogel van de maand: de buizerd

De buizerd is een vogel met een heel variabel verenkleed; van donkerbruin tot bijna geheel crèmekleurig en alles wat daar tussen zit. Hoe lichter de vogel gekleurd is, hoe noordelijker zijn gebied van oorsprong doorgaans is. In de herfst komen grote aantallen buizerds vanuit Noord- en Oost-Europa naar ons land en een groot deel daarvan blijft hier overwinteren.

Ook in het Rembrandtpark verblijven in de winter vaak twee buizerds. Een tijdlang heeft er ook een paartje in het park gebroed, maar nadat hun nest door een storm uit de boom werd geblazen zijn nieuwe nestplaatsen op niets uitgelopen.

Een buizerd eet vooral dode dieren. Daarnaast eet hij ook kleine zoogdieren, grote slakken, regenwormen en grote insecten. Bij het zoeken naar voedsel maakt de buizerd vaak gebruik van thermiek (opstijgende warme lucht) en kunnen we zo’n vogel boven het park rondjes zien draaien. Het zijn echte zweefvliegers, die met hun lange brede vleugels zo aardig wat energie weten te besparen. In hun zoektocht naar voedsel zitten ze vaak ook graag op een stevige paal, hek of op de onderste takken van een boom, waarbij ze de bodem scherp in de gaten houden.

Buizerds houden van een afwisselend landschap; bosjes en open stukken, met solitaire bomen. Het Rembrandtpark past  prima in dat plaatje. In het najaar en voorjaar kunnen op heldere dagen meerdere buizerds tegelijk boven het park cirkelen, tot zo’n tien aan toe. Dat het sinds de corona-uitbraak in het park steeds drukker is geworden met mensen en honden, doet de kans om er buizerds te treffen echter sterk afnemen.

In de jaren zestig is er een slachting onder buizerds aangericht door het gebruik van DDT, een pesticide die doordat de buizerd graag dode dieren eet, veel slachtoffers maakte. Daarna is de populatie zich, toen DDT in 1968 in ons land verboden werd, langzaam gaan herstellen.

Aanvankelijk broedden buizerds vooral op de zandgrondgebieden van Nederland, maar na het herstel van de populatie gingen ze zich ook in het westen en in de nieuwe provincie Flevoland vestigen.

De buizerd maakt een geluid, dat doet denken aan een miauwende kat. Buiten het broedseizoen zijn het doorgaans zwijgzame vogels. Het mannetje is 51 cm lang en het vrouwtje 56 cm. Ze hebben een spanwijdte van 1,15 – 1,20 m.

Teun van Dijk

Vogel van de maand: de putter

De putter is een familielid van de eerder besproken vink. Hij wordt ook wel distelvink genoemd. Die naam hangt samen met zijn favoriete voedsel: distelzaden.

Aan de forse snavel van deze vogel is al te zien dat het een echte zaadeter is. Die zaden verzamelt de putter zowel op de bodem, als in hogere kruiden en boomkronen.

Het is een vogel die we vooral kunnen treffen in de binnenduinrand, waar hier en daar de zomerverblijven van rijke families staan. Sinds de vogelsoort tot de beschermde vogels is gaan behoren (voorheen werden ze vaak gevangen om te dienen als kooivogel), is de populatie steeds verder toegenomen.

In Nederland is de vogel een standvogel, maar in de herfst wordt onze populatie aangevuld met vogels uit Noordoost-Europa. Dan hebben we ook goede kans om putters in het Rembrandtpark te treffen. Ze foerageren graag in kleine groepjes van 10 tot 20 vogels. In het park richten ze zich vaak op elzen met hun elzenproppen. Zulke bomen staan rond de schooltuin en de kinderboerderij, en aan de zuidkant van het park bij het schildpaddeneiland.

De vogel doet eerder aan een tropische vogelsoort denken dan aan een Nederlandse, vanwege zijn kleurrijke verenpak. Afgezien van zijn snavel heeft hij een rood aangezicht, met witte wangen en een zwart petje en achterhoofd. De vleugels zijn zwart met gele velden en de rug is lichtbruin, evenals de borst. Ook de staart is zwart. De buik is licht crème.

Een leuke anekdote vertelt, dat deze vogel er bij de schepping als laatste bekaaid afkwam, toen God de vogels hun kleuren gaf. In alle potjes zat nog net een restantje en zo kreeg de putter zijn samenraapsel van kleuren.

De naam ontleent de putter aan de tijd dat hij vaak als kooivogel werd gehouden. De vogel werd geleerd om met een vingerhoedje aan een kettinkje zijn drinkwater te putten. Te zien op het schilderij ‘De Putter’ van de hand van Fabritius in het Mauritshuis.

Ook in Amsterdam vertoont de soort een langzame toename. Dat komt niet alleen doordat hij thans beschermd is, maar ook doordat men op een natuurvriendelijker manier onkruiden is gaan bestrijden en er nu ook in de stad meer voedsel voorhanden is.  Dus op zeker moment zullen ze vast ook in het Rembrandtpark gaan broeden. Net als de vink maken ze hun nest graag in grotere bomen.

Teun van Dijk

Nieuwjaarsgroet Vrienden Rembrandtpark

Het bestuur van de Vereniging Vrienden van het Rembrandtpark wenst u een gelukkig en gezond 2022!

Vogel van de maand: de ijsvogel

De ijsvogel is een onregelmatige bezoeker van het Rembrandtpark. De meeste kans om er eentje bij één van de waterpartijen in het park te treffen is tussen augustus en maart. Dat is de periode dat jonge ijsvogels gaan rondzwerven, op zoek naar een eigen territorium.

Met zijn blauw/oranje uiterlijk is de ijsvogel een tropisch aandoende vogelsoort. Door zijn blauwe bovenzijde wordt hij in de volksmond ook wel ‘de blauwe schicht’ genoemd. IJsvogels vliegen namelijk in een rechte lijn pijlsnel op hun doel af.

Het vrouwtje is net zo mooi gekleurd als het mannetje. Het enige verschil tussen de beide geslachten is dat het vrouwtje een oranjekleurige ondersnavel heeft en het mannetje een geheel zwarte snavel.

IJsvogels broeden in steile wanden, daarin graven ze met hun snavel en poten een tunnel van zo’n 75 cm lang. Aan het einde van die tunnel komt een verbreding: de nestkamer.

Door die steile wand kunnen ratten en marterachtigen niet bij de nestgang komen en zit de broedende vogel met het broedsel veilig. Soms voldoen ook andere plekken aan de veiligheidseisen, en broeden ijsvogels graag in wortelkluiten van omgewaaide bomen die dicht bij een watergang liggen.

IJsvogels leven van kleine visjes. Vaak speuren ze vanaf een over het water hangende tak naar mogelijke prooien onder water. Die vangen ze dan in een razendsnelle duik met hun snavel. Die snavel is dan ook even groot als hun kop zelf.

Bij het horen van de naam ijsvogel denken veel mensen dat deze vogelsoort goed tegen ijs kan, maar nee, die naam is ontleend aan de blauwachtige kleur die ijs kan aannemen. IJs op het water is juist het schrikbeeld van elke ijsvogel; ze kunnen niet jagen. Veel vissen gaan dan namelijk dicht bij de bodem op grotere diepte rondzwemmen en worden onbereikbaar voor de ijsvogels. Zolang er wakken in het ijs zitten, maken de ijsvogels echter nog een goede kans. Dan kunnen vissen het onder water ook benauwd krijgen en zwemmen ze naar zo’n wak om lucht te kunnen happen.

Bij strenge winters, zoals in 2016, toen het een week flink vroor en er constant een harde wind stond, stierf in ons land bijna ¾ van de ijsvogelpopulatie. Die vorstperiode kwam aan het einde van de winter, en dan heeft de vogel niet veel reserve meer; onder zo’n straffe wind ook nog eens op temperatuur blijven kost heel veel energie.

In de winter van 2020/2021  is de ijsvogelpopulatie landelijk weer gehalveerd is onlangs vastgesteld.

Vaak hebben ijsvogels twee broedsels per jaar en soms zelfs wel drie. De vogels die de winter overleefd hebben kunnen de populatie dan weer omhoog brengen en als er niet meteen weer een strenge winter volgt kan de populatie langzaam gaan herstellen.

De laatste jaren zijn er op vele plaatsen in Amsterdam broedwandjes voor ijsvogels aangelegd, daardoor is er nu zeker geen gebrek meer aan mogelijke broedplekken.

Teun van Dijk

Update herontwikkeling Ringparklocatie: online ipv inloopbijeenkomst

De onderstaande informatie komt van Kees Vissers, projectmanager van de gemeente Amsterdam. Het bestuur van de Vereniging Vrienden van het Rembrandtpark deelt graag deze informatie aan de leden en geïnteresseerden.

Deze week heeft het college van B&W besloten om de concept-investeringsnota Herontwikkeling Ringparklocatie vrij te geven voor inspraak. Deze inspraakperiode loopt t/m 29 december van dit jaar.

In de bijlage (onder aan deze pagina te downloaden) is de Ringparkkrant te vinden waarin een impressie wordt gegeven van de voorstellen uit de investeringsnota.

Update 25 november: Als gevolg van de aangescherpte corona-maatregelen kan de inloopbijeenkomst Ringparkgebouw helaas NIET doorgaan.

 Als alternatief voor de inloopbijeenkomst organiseren we een online informatiebijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst beginnen we met een korte presentatie over de vernieuwing van het gebied en vervolgens is er de gelegenheid om vragen te stellen en nadere informatie te krijgen over het plan.

Deze online informatiebijeenkomst vindt plaats op:

Datum: 30 november 2021 Aanvang: 19.30u.

Als u aanwezig wilt zijn bij deze online informatiebijeenkomst, dan kunt u zich hiervoor aanmelden bij Kees Vissers, e-mail-adres: k.vissers@amsterdam.nl. U ontvangt dan een link waarmee u op 30 november kunt inloggen.