Tongvaren Asplenium scolopendrium

Tongvaren die de streepvormige sporenhoopjes laat zien aan de onderzijde van zijn bladen.

De tongvaren is een lage, groenblijvende varen, met tongvormige bladen uit de  streepvarenfamilie, Aspleniaceae. Ik dacht dat die familie zo heet omdat de sporenhoopjes op de onderzijde van de bladen  vaak streepvormig zijn. Maar de Ecologische flora schrijft dat Asplenium is afgeleid van splèn wat in het Grieks milt betekent. De varens uit deze familie werden dan ook gebruikt tegen miltziekten.

Tongvaren is een stikstofminnende plant, die groeit op vochtig, kalkhoudend substraat en hij is vorstgevoelig. Logisch dus dat met de zachte winters en hoge stikstofdepositie, deze soort in west Nederland de laatste decennia flink is uitgebreid. De soort was tot 2017 beschermd.

Misschien kent u de tongvaren als muurplant – Amsterdam staat er vol mee. De werkgroep muurplanten van de KNNV telde er dit jaar in de binnenstad (maps.amsterdam.nl/muurflora) meer dan 2300. Ook in het Rembrandtpark groeit de soort als muurplant. Hij staat in de hoek van de Postjesgracht met de Westlandgracht. Er loopt geen pad langs  maar met de inventarisatie in 2010 kwam ik de groeiplaats tegen. 

Ik ben gek op de tongvaren het is op muren een pionierplant. De sporen waaien ‘overal heen’ en kunnen op een kleinste randje blijven liggen en dan uitgroeien tot een kleine varen. Als de juiste omstandigheden ontbreken, verdwijnen ze weer na korte tijd. Belangrijk is dat er vaste groeiplaatsen zijn met volwassen varens. Die zorgen immers voor voldoende sporen in de lucht, zodat er steeds nieuwe kiemplaatsen ontstaan. Af en toe groeit dan een exemplaar uit tot een nieuwe bestendige groeiplaats. De groeiplaats in het Rembrandtpark is zo’n vaste groeiplaats met volwassen planten. Er stonden in 2010 ongeveer 70 planten. De muurplantenwerkgroep telde er in muurplantenseizoen 2023-2024 ongeveer 170 – een mooie vooruitgang. Behalve van muren is de soort ook bekend van vochtige bossen of steilrandjes van  beken of vochtige greppels. In het Leidse bosje stonden ooit exemplaren op de grond. Jammer genoeg hebben we nog geen grondstandige tongvarens gevonden in het Rembrandtpark. Hoewel ik ben er lang niet geweest, heeft u ze op de bosbodem zien staan?                 

Bertien Besteman