Vogel van de maand: de winterkoning

Dit vogeltje heeft de bijnaam Klein Jantje, dat is niet verwonderlijk als je de twee na kleinste vogel in Nederland bent. Als je het geluid hoort dat dit vogeltje maakt, zou je niet denken dat het uit zo’n klein vogeltje komt. Hij kan dus met recht  ‘een flinke bek’ opzetten,  zie en beluister https://www.youtube.com/watch?v=88zu0EAEYEY . In het Rembrandtpark komen flink wat winterkoningen voor.

Het is, zoals de foto goed laat zien, een vogel in diverse bruintinten, afgewisseld met zwarte streepjes. Boven zijn ogen heeft hij een opvallend wit lijntje. Wat op de foto ook goed opvalt, is zijn staart. Meestal houden de winterkoningen hun staart recht omhoog, behalve als ze vliegen. Een andere vogel die dit gedrag vertoont, is het waterhoen.

De winterkoning dankt zijn naam aan het feit dat hij één van de weinige vogels is, die in de winter zingt. Dat heeft hij gemeen met de roodborst. Beide vogelsoorten hebben een winterterritorium. Dus moeten ze geregeld aan soortgenoten laten weten, dat die plek al bezet is. Winterkoningen zijn insecteneters en insecten zijn schaars in de winter. Een winterkoning wil de insecten in zijn territorium niet graag delen met een soortgenoot. Behalve insecten en hun larven en poppen, eten ze ook graag spinnen en allerlei kleine beestjes in de strooisel laag.

Winterkoningen zijn standvogels, d.w.z. dat ze het hele jaar in ons land blijven. Wel komen er in de herfst soortgenoten uit noordoostelijker streken in de nacht uren naar ons land, om aan de winter in hun geboorteland te ontsnappen. Winterkoningen houden zich graag op in de struiklaag en op de bodem. Het zijn geen uitgesproken bosvogels, want ze houden van open stukjes (die trekken ook meer insecten, dan een dicht bos). Zodoende kun je ze ook in tuinen met struiken en klimop aantreffen. Ze houden wel van de nabijheid van water. Wat dat betreft voldoet het Rembrandtpark aan al hun wensen.

Behalve een nest om in te broeden, bouwen winterkoningen ook z.g. ‘speelnesten’. De mannetjes bouwen meerdere nesten en het vrouwtje maakt dan de keuze waar ze haar eitjes legt. Ze legt er doorgaans zo’n zeven. Vaak broeden winterkoningen 2-3 keer per jaar. Dat is ook wel nodig om te overleven als soort, want in echte winters, en zeker die met sneeuw, sterven veel winterkoningen van honger en kou.

Vaak slapen ze met meerdere exemplaren bijeen in een speelnest. De nesten van een winterkoning zijn bolvormig met een openingsgat en vanbinnen bekleed met allerlei zachte materialen. Zo zijn ze dan ’s nachts beschermd tegen de ergste kou. In tegenstelling tot grotere vogels verliezen winterkoningen heel veel warmte en moeten dus flink eten gedurende de uren met daglicht om de lange winternachten te overbruggen. Door hun voedselkeuze zie je ze vrijwel niet op voedertafels, want dat aanbod voldoet niet aan hun menu.